Ренессанс

Ренессанс (фр. renaissance - қайта өрлеу, қайта өркендеу) – XIV ғ. алдымен Италияда басталып, кейін Батыс Еуропа елдерінде өріс алған білім, ғылым, өнер, әдебиет, сәулет салаларындағы мәдени төңкеріс дәуірі, кезеңі. Ол антикалық идеалдар мен құндылықтарды жаңғырту және ортағасырлық схоластикадан арылу негізінде қалыптасты, сондықтан Қайта Өрлеу, Қайта Өркендеу (фр. Ренессанс) деп аталды.

Ренессанс философиясында антропоцентризм, гуманизм, пантеизм идеялары кең дамыды, қоршаған әлемге жаңа, ғылыми көзқарас (гелиоцентризм) қалыптасты, шіркеу мен оның идеологиясына (схоластикаға) оппозициялылық пайда болды, әлеуметтік проблемаларға, қоғам мен мемлекетке үлкен назар аударылды, адамдар арасында теңдік пен әділеттілікті орнату идеялары таралды. Осыған байланысты келесі бағыттар дүниеге келді:

- гуманистік (Д.Алигьери, Ф.Петрарка, Л.Валла; Италия);

- неоплатондық (Н.Кузанский, Пико делла Мирандола, Парацельс);

- натурфилософиялық (Н.Коперник, Д.Бруно, Г.Галилей);

- реформациялық (М.Лютер, Ж.Кальвин, Э.Роттердамский, Т.Мюнцер);

- саяси (Н.Макиавелли);

- утопиялық-социалистік (Т.Мор – «Утопия», Т.Кампанелла – «Күн қаласы»).

Жалпы алғанда Ренессанс адамды философияның басты объектісіне айналдырды; оны сүюге, дәріптеуге, шығармашылық тұлға ретінде қарастыруға, өз ақылы, күші, қабілетіне сенуге үйретуге тырысты; қоғам да – адамдар әрекетінің нәтижесі. Сондықтан бұл дәуірде адамды ұлықтауда «алыптар» атанған ірі тұлғалар: Леонардо да Винчи, Тициан, Микеланджело, Рембрандт, Сервантес т.б. өмір сүрді. Ренессанс мәдениеті мен философиясы өзінен кейінгі әлемдік өнер, мәдениет және философияға үлкен әсерін тигізді.